PAWEŁ KŁOCZOWSKI
Każdy wielki filozof jest inicjatorem rewolucji w postrzeganiu świata, każdy wielki filozof jest „radykalny” w etymologicznym sensie tego słowa, czyli w dochodzeniu do epistemologicznego i metafizycznego „korzenia” wszystkich rzeczy. Tutaj jednak chciałbym tylko dotknąć problemu politycznych konsekwencji kartezjanizmu. Zacznijmy od dwóch cytatów. Rozważając kwestię intelektualnej genezy rewolucji francuskiej, Edmund Burke wskazuje na encyklopedystów: „Ta literacka klika przed laty stworzyła coś na kształt formalnego planu zniszczenia religii chrześcijańskiej. Do osiągnięcia tego celu jej członkowie dążyli z taką gorliwością, jaką dotąd można było dostrzec wyłącznie u krzewicieli jakiejś wiary. Zawładnął nimi duch prozelityzmu w najbardziej fanatycznym wydaniu, a potem, jako naturalne następstwo, duch prześladowania, na miarę ich środków. […] Ci ateistyczni księża stworzyli własną odmianę bigoterii i nauczyli się krytykować mnichów w mnisim duchu. Lecz w pewnych sprawach są ludźmi światowymi. Sięgają do intryg, by pokryć niedostatki argumentów i rozumu. Temu literackiemu monopolowi towarzyszyły bezustanne próby oczerniania i dyskredytowania, na wszelkie możliwe sposoby i przy użyciu wszelkich możliwych środków, wszystkich ludzi nie należących do ich trakcji. Dla tych, którzy przeniknęli ducha ich postępowania, od dawna stało się jasne, że dążyli oni wyłącznie do władzy pozwalającej im zamienić nietolerancję języków i piór w prześladowania godzące we własność, wolność i życie” (E. Burke, Rozważania o rewolucji we Francji, Kraków, 1994)
fragment „Rewolucja Kartezjańska i inne szkice” P. Kłoczowski, Fundacja Pracownia 2017
Paweł Kłoczowski – historyk idei, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikował na łamach „Arki”, „Res Publiki” i „Znaku”. Opublikował m.in „Prawidłowa kolejność rzeczy”, Pracownia Gdańsk, 2012, „Bitwa książek. Konfrontacja Arystotelesa z nowożytną filozofią polityczną”, Księgarnia Akademicka, Kraków 2007.
SPIS TREŚCI
Rewolucja kartezjańska
Aleksandra Wata ABC komunizmu
Przeciw nicości
Świadectwo zagrożenia
Cztery wcieleni Adama Michnika
Czy historia może się cofnąć?
Nietzsche, Gombrowicz i poczucie humoru
Nietzsche i liberalizm
Nietzsche i chrześcijaństwo
Czy liberalizm wystarczy?
Grzeczny chłopiec i buntownik
Zdobycie władzy
Olga w Krainie Czarów
Historyk irewolucja – Franςois Furet o rewolucji 1789
Leszek Kołakowski i sokratejska filozofia religii
Redaktor i Filozof
Katastrofa – koniec i początek
Jak się ten płyn przedziwny stwarza?