Cztery podróże
Karl-Markus Gauß
Karl-Markus Gauß po raz kolejny rusza w drogę po Europie, wybierając rzadziej uczęszczane ścieżki i mniej tłoczne bulwary. Przemierza je bez pośpiechu, z uwagą patrzy na świat i dostrzega nie tylko postaci z pomników i zabytkowe gmachy, ale także bohaterów drugiego planu i ich zagmatwane historie.
W Mołdawii, najbiedniejszym kraju w Europie, w którym wszystkie banknoty są tej samej wielkości, koloru i ukazują twarz tego samego człowieka, zaraźliwa okazuje się nie tylko serdeczność, ale również „mołdawska tęsknota”. W Bułgarii Gauss znajduje kraj całkiem inny od tego, który znamy z folderów biur podróży i starych widokówek.
Na ulicach i placach Zagrzebia zaintrygowany obserwuje grę pamięci i zapomnienia, która z roku na rok coraz silniej naznacza narodową kulturę Chorwacji. I wreszcie Wojwodina, niegdyś Europa w pigułce, wieloetniczna i wielokulturowa. To najbardziej osobista z czterech podróży, wyprawa w głąb historii, również tej bardzo prywatnej, śladami urodzonych tu rodziców pisarza.
Gauss to wybitny znawca Europy Środkowej, błyskotliwy erudyta, ciekawski wędrowiec. Nikt nie potrafi z taką czułością, zrozumieniem i wnikliwością pisać o naszej targanej sprzecznościami, ciekawej, ale skomplikowanej przecież części świata.
Od samego początku zadawałem sobie pytanie, czego on szuka w miastach i krajach, o których inni już zapomnieli albo bardzo chcieliby zapomnieć? Dlaczego zaczepia ludzi w Kiszyniowie, Nowym Sadzie, Zagrzebiu czy Płowdiwie i namawia ich, by opowiadali mu swoje historie? Szukałem ukrytych motywacji, ignorując te, które widoczne są już w pierwszych zdaniach książki. Karl-Markus Gauss opisuje swój dom. Nie ten, w którym na co dzień mieszka, lecz ten, który mieszka w nim.
Grzegorz Jankowicz
Karl-Markus Gauß (ur. 1954) – pisarz, eseista, krytyk literacki, wydawca i redaktor naczelny wychodzącego w Salzburgu dwumiesięcznika „Literatur und Kritik”, współpracuje m.in. z pismami „Die Presse”, „Der Standard” i „Die Zeit”. Znawca środkowoeuropejskich mniejszości narodowych, a także (zapomnianej) literatury Europy Środkowej z czasów monarchii austro-węgierskiej. Autor wielu książek – w Polsce nakładem Wydawnictwa Czarne ukazały się: Psożercy ze Svini, Umierający Europejczycy, Europejski alfabet, Niemcy na peryferiach Europy, Mieszkańcy Roany odchodzą pogodnie, W gąszczu metropolii oraz Dwadzieścia lewów albo śmierć. Laureat licznych nagród, m.in. Austriackiej Nagrody Państwowej w kategorii publicystyki kulturalnej (1994), Europejskiej Nagrody im. Charles’a Veillona (1997), Nagrody im. Brunona Kreisky’ego (1998), Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica (2005), Nagrody im. Manèsa Sperbera (2005) oraz Nagrody im. Jeana Améry’ego (2018). Mieszka i pracuje w Salzburgu.